Συνεδρίαση της Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με θέμα «Ενδοοικογενειακή βία: Μια παράμετρος επίδρασης στην παραβατική συμπεριφορά των νέων»

Αν. Αττικής Διάφορα

Την Πέμπτη 15 Απριλίου 2010 συνεδρίασε η Επιτροπή Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της Βουλής με θέμα την «Ενδοοικογενειακή βία: Μια παράμετρος επίδρασης στην παραβατική συμπεριφορά της νεολαίας». Στην συνεδρίαση κλήθηκαν και παρέστησαν προκειμένου να εκφέρουν τις απόψεις τους ο Γενικός Γραμματέας Νέας Γενιάς, Γιάννος Λιβανός, ο Βοηθός Συνήγορος του Πολίτη (Κύκλος Δικαιωμάτων του Παιδιού), Γεώργιος Μόσχος, ο καθηγητής Εγκληματολογίας και Σωφρονιστικής της Νομικής Αθηνών, Νέστορας Κουράκης, εκπρόσωποι του   Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», Χαρά Γροσδάνη και η Ασπασία Παπαγρηγορίου.

Προ Ημερησίας  Διατάξεως η Επιτροπή υποδέχτηκε και συζήτησε με τον Antony Steen, Βρετανό Βουλευτή και Πρόεδρο της Διακομματικής Επιτροπής του Βρετανικού Κοινοβουλίου για την αντιμετώπιση του human trafficking και με την Alice Macek εκπρόσωπο του ECPAT (παγκόσμιο δίκτυο οργανώσεων και ατόμων ενάντια στην παιδική πορνεία, παιδική πορνογραφία και της εμπορίας παιδιών για σεξουαλικούς σκοπούς). Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου τόνισε υποδεχόμενος και παρουσιάζοντας τον κύριο Steen ότι είναι πολύ σημαντικό να αναπτυχθούν συνολικές δράσεις ενάντια στο φαινόμενο του human trafficking σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνεχάρη τον κύριο Steen για τις πολύ σημαντικές πρωτοβουλίες που έχει αναλάβει σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υποστήριξε πώς στην Ελλάδα είναι δεδομένη η κοινωνική και πολιτική ευαισθησία γύρω από αυτά τα ζητήματα και συνέδεσε το ζήτημα της εμπορίας ανθρώπων για σεξουαλικούς ή άλλους σκοπούς με την μετανάστευση τονίζοντας ότι ο έλεγχος της εισόδου σε μια χώρα όπως είναι η Ελλάδα είναι αντικειμενικά πολύ δύσκολος και απαιτείται η συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης αφού τα σύνορα της Ελλάδας είναι και σύνορα της Ευρώπης προς την Ανατολή. Ειδικά στην σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία η Ελλάδα είναι πρακτικά αδύνατο να διαθέσει τους πόρους που απαιτούνται για να ελέγξει το σύνολο των πιθανών σημείων εισόδου στην χώρα μας και την Ευρώπη. Ο κ Steen συμφώνησε με την θέση του Προέδρου ότι χρειάζεται συνολική Ευρωπαϊκή Δράση για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης και κυρίως για την αντιμετώπιση των ανθρώπων που εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη ανέχεια και φτώχεια για να πλουτίσουν. Διαχώρισε το human trafficking  σε πέντε κατηγορίες : εμπορία γυναικών για σεξουαλικούς σκοπούς, εμπορία παιδιών που εξαναγκάζονται σε εργασία, εμπορία ανθρώπων για οικιακή υπηρεσία, εμπορία παιδιών για ναρκωτικά και εμπορία ανθρώπινων οργάνων. Τόνισε ότι στην Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν πολλοί που ασχολούνται με αυτά τα ζητήματα αλλά η ενασχόληση παραμένει κυρίως θεωρητική, σε επίπεδο έρευνας, συνεδρίων και σχεδιασμών επί χάρτου που μικρή αποτελεσματικότητα έχουν. Υποστήριξε ότι το πρόβλημα δεν είναι νομικό αφού νομικά πλαίσια υπάρχουν σε όλες τις χώρες. Το πρόβλημα είναι η λειτουργία των αρμόδιων φορέων και δομών, η ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και οι ενδιάμεσες δράσεις υποστήριξης των θυμάτων. Μοναδική αποτελεσματική πολιτική για την αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων δεν μπορεί παρά να είναι η αντιμετώπιση της ζήτησης. Εάν περιοριστεί η ζήτηση τέτοιων «υπηρεσιών» θα περιοριστεί και η εμπορία ανθρώπων σε κάθε επίπεδο. Χαρακτηριστικά ανέφερε ότι σήμερα στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές εκατοντάδες χιλιάδες σύγχρονοι σκλάβοι και παρόλο που δεν μπορούμε να έχουμε αξιόπιστα στατιστικά στοιχεία για τον πραγματικό αριθμό των θυμάτων αυτών των κυκλωμάτων, είναι σαφές ότι ο αριθμός ξεπερνά τους σκλάβους που υπήρχαν πριν 450 χρόνια. H κυρία Macek τόνισε ότι το ECPAT αναφέρεται κυρίως στα παιδιά θύματα του trafficking, συνεργάζεται με 75 οργανώσεις σε όλο τον κόσμο, από την χώρα μας όμως δεν υπάρχει κάποια κρατική δομή με την οποία να συνεργάζονται και η συνεργασία παραμένει σε αρχικό επίπεδο μόνο με ΜΚΟ όπως η ΑΡΣΙΣ, το Χαμόγελο του Παιδιού, η Νέα Ζωή και η Αλληλεγγύη. Στα πλαίσια του οργανισμού αναπτύσσονται διάφορες δράσεις σε χώρες που έχουν προβλήματα με την εμπορία παιδιών, εκπαιδεύονται φορείς, δάσκαλοι, αστυνομικοί κτλ και αναπτύσσονται παράλληλα και καμπάνιες ενημέρωσης της κοινωνίας τόσο σε ευρωπαϊκές χώρες όσο και σε χώρες προέλευσης των μεταναστών όπου εντοπίζονται κυρίως τα υποψήφια θύματα και παρασύρονται με ελκυστικές αλλά ψεύτικες υποσχέσεις. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της Βουλής, Βασίλης Οικονόμου, τόνισε ότι δίνεται τώρα η ευκαιρία να αναπτυχθεί η συνεργασία μεταξύ του ελληνικού και του Βρετανικού Κοινοβουλίου για την αντιμετώπιση της εμπορίας του ανθρώπου και δεσμεύτηκε ότι θα εισηγηθεί στον Πρόεδρο της Βουλής την σύσταση ειδικής υποεπιτροπής για την αντιμετώπιση του human trafficking καθώς είναι πρακτικά αδύνατο στα πλαίσια της υπάρχουσας Επιτροπής να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό ζήτημα κατά τρόπο συνεχή, συνεπή και αποτελεσματικό.

Στην συνέχεια και συζητώντας το ζήτημα της ενδοοικογενειακής βίας και το πώς αυτή επιδρά στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς στην νεολαία, ο Πρόεδρος της Επιτροπής της Βουλής, Βασίλης Οικονόμου τόνισε ότι ολοκληρώνεται ουσιαστικά ο πρώτος κύκλος της συζήτησης για την ενδοοικογενειακή βία, σαφώς δεν κλείνει το θέμα και θα απασχολήσει και στο μέλλον την Επιτροπή, αλλά υπάρχουν πλέον τα στοιχεία και οι προτάσεις που επιτρέπουν την διατύπωση μιας πρώτης έκθεσης συμπερασμάτων και προτάσεων που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την συγκεκριμένη κοινωνική παθογένεια. Υποστήριξε ότι βασικό όπλο ενάντια στην ενδοοικογενειακή βία είναι η εκπαίδευση αν και προς το παρόν και παρά την σαφή τοποθέτηση της Υπουργού Παιδείας ότι μέσω της παιδείας πρέπει να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό, υπάρχουν ακόμα κατεστημένες γραφειοκρατικές λογικές στο Υπουργείο Παιδείας, που αντιμετωπίζουν το συγκεκριμένο ζήτημα ως δευτερεύον και δημιουργούν καθυστερήσεις και προβλήματα. Δεσμεύτηκε όμως ενώπιον της Επιτροπής και των προσκεκλημένων ότι θα προβεί σε κάθε απαραίτητη ενέργεια προκειμένου το πρόβλημα αυτό να ενταχθεί στις προτεραιότητες της κυβέρνησης και να υιοθετηθούν οι απαραίτητες πολιτικές που θα αντιμετωπίζουν οριζόντια και σε κάθε επίπεδο τέτοια φαινόμενα. Κατέθεσε επίσης υπόμνημα προς τα μέλη της Επιτροπής για την κατάσταση που επικρατεί στο Κατάστημα Κράτησης Νέων στην Αυλώνα και ζήτησε τις παρατηρήσεις τους προκειμένου να προωθηθεί το συγκεκριμένο υπόμνημα στην Βουλή και το αρμόδιο Υπουργείο Δικαιοσύνης.

Ο Γενικός  Γραμματέας Νέας Γενιάς, Γιάννος Λιβανός, τόνισε ότι ακόμα δεν έχουν αναπτυχθεί  συγκεκριμένες δράσεις καθώς είναι ελάχιστος ο χρόνος που έχει αναλάβει και ακόμα είναι στο στάδιο του σχεδιασμού. Τόνισε ότι στα πλαίσια της Γραμματείας Νέας Γενιάς ο σχεδιασμός είναι να αναπτυχθούν οι δράσεις σε τρεις άξονες α) κοινωνική ενσωμάτωση των νέων,καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, όπου εντάσσεται βεβαίως και το ζήτημα της νεανικής παραβατικότητας, β) απασχόληση και ανεργία των νέων, γ) κλιματική αλλαγή, πράσινη ανάπτυξη, περιβάλλον. Υποστήριξε ότι το επιδιωκόμενο είναι να υπάρξει οριζόντια διάχυση των πολιτικών σε όλη την νεολαία, η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς να αναπτύξει εποικοδομητική συνεργασία με τα Τοπικά Συμβούλια Νέων και να αναπτύξει δράσεις ενημέρωσης και συμμετοχής της νεολαίας στην διαμόρφωση της κοινωνικής πραγματικότητας. Τέλος υποστήριξε ότι στους άμεσους στόχους είναι η επαναδραστηριοποίηση του Εθνικού Παρατηρητηρίου για τα Δικαιώματα του Παιδιού, αφού όμως επανασχεδιαστεί η λειτουργία του και οι σκοποί και οι στόχοι του. Όσον αφορά την υποστήριξη προς τους νέους που αναπτύσσουν παραβατική συμπεριφορά τόνισε ότι στο αμέσως επόμενο διάστημα θα επαναλειτουργήσει ο θεσμός της δωρεάν νομικής βοήθειας και θα κατατεθούν προτάσεις για την αντιμετώπιση της νεανικής παραβατικότητας με εναλλακτικές μορφές «τιμωρίας» (πχ κοινωνική εργασία) και θα αναπτυχθούν πανελλαδικά δράσεις για την ευαισθητοποίηση της νεολαίας και των φορέων που έχουν άμεση επαφή με την νεολαία. Ο Συνήγορος του Παιδιού, Γιώργος Μόσχος, υποστήριξε ότι καλώς ή κακώς τα θέματα γύρω από την νεανική παραβατικότητα επανέρχονται με αφορμή διάφορα ζητήματα που απασχολούν την Επιτροπή της Βουλής, και τόνισε ότι η «εμμονή» του Προέδρου της να τα συζητά δημιουργεί αυξημένη αισιοδοξία καθώς είναι βέβαιο ότι αυξάνεται η ευαισθησία γύρω από αυτά τα ζητήματα. Υποστήριξε ότι είναι βέβαιο και αποδεδειγμένο ότι η ενδοοικογενειακή βία οποιασδήποτε μορφής είτε ασκείται απευθείας εναντίον του παιδιού, είτε εναντίον άλλων προσώπων παρουσία του παιδιού επηρεάζει τον ψυχισμό του παιδιού και αποτελεί αναμφίβολα μια από τις κύριες αιτίες εμφάνισης παραβατικών συμπεριφορών. Είναι βέβαιο ότι τα παιδιά θύτες έχουν προϋπάρξει θύματα. Επανέλαβε ότι το ζήτημα είναι να αναπτυχθούν μηχανισμοί συμπαράστασης, καθοδήγησης και υποστήριξης των παιδιών θυμάτων, να υπάρξουν μηχανισμοί έγκαιρου εντοπισμού των θυμάτων, ενεργοποίηση των νόμων και όσων σε αυτούς προβλέπονται σε επίπεδο υποδομών και υποστήριξης,  ενημέρωση των λειτουργών της παιδείας για τις υπάρχουσες δομές, πλήρωση των θέσεων επιμελητών ανηλίκων καθώς πρόκειται για θεσμό που υπολειτουργεί και υπάρχουν πολλά κενά αφού για παράδειγμα όταν κάποιος συνταξιοδοτείται περνούν δύο και τρία χρόνια για την αντικατάστασή του. Υποστήριξε ακόμα ότι η απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι και την οικογένειά του πρέπει να είναι το έσχατο μέτρο. Βασικό στοιχείο για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας είναι να εμπιστευτεί το παιδί τους φορείς όπου θα απευθυνθεί και γι αυτό χρειάζεται κατάρτιση των εκπαιδευτικών, των γιατρών των αστυνομικών, των δικαστικών  Τέλος τόνισε ότι πρέπει να ενισχυθεί το Δίκτυο που έχει αναπτυχθεί για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας ενάντια στην σωματική τιμωρία, με την εμπλοκή όλων των σχετικών φορέων ώστε η κοινωνία να αντιληφθεί πλήρως ότι τα παιδιά πρέπει να πείθονται και όχι να βιάζονται για να πειθαρχήσουν. Ο καθηγητής εγκληματολογίας, κύριος Κουράκης, τόνισε ότι όλες οι έρευνες συνηγορούν ότι η άσκηση ενδοοικογενειακής βίας εναντίον των παιδιών αποτελεί αιτία ανάπτυξης παραβατικών συμπεριφορών. Σαφώς υπάρχουν και άλλοι παράγοντες επίδρασης από το ευρύτερο περιβάλλον (φίλοι, σχολείο κτλ). Τόνισε ότι η προσωπικότητα του παιδιού διαμορφώνεται μεταξύ 3 και 6 ετών και το παιδί που έχει υπάρξει θύμα βίας, άμεσα ή έμμεσα αναπτύσσει ως επί το πλείστον εχθρικά αισθήματα για την κοινωνία, για τους συμμαθητές, για τους δασκάλους, για κάθε κρατική δομή. Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τα θύματα από τους θύτες αφού στην ουσία τα παιδιά που αναπτύσσουν παραβατική συμπεριφορά είναι πρώτα και κύρια θύματα. Η σωματική τιμωρία είναι πολύ εκτεταμένη στην Ελλάδα καθώς στηρίζεται σε παραδοσιακές αντιλήψεις για τον τρόπο ανατροφής των παιδιών και αυτό είναι κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τέλος υποστήριξε ότι τα ζητήματα αυτά δεν θα πρέπει να παραπέμπονται κατευθείαν στον εισαγγελέα και να αντιμετωπίζονται ποινικά αλλά να καταβάλλονται πρώτα προσπάθειες για «εσωτερική αντιμετώπιση» πχ στο σχολείο, εν συνεχεία να αντιμετωπίζεται από αστικό δικαστήριο  και μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ποινικά. Η κυρία Γροσδάνη υποστήριξε ότι πρέπει να αναπτυχθούν κοινωνικές υπηρεσίες εντός των σχολείων καθώς ο δάσκαλος και ο καθηγητής αναπτύσσει ιδιαίτερες σχέσεις και πολλές φορές δυσκολεύεται να παρέμβει. Υπάρχει επίσης ο φόβος των εκπαιδευτικών ότι θα μπλέξουν εάν καταγγείλουν  τέτοια περιστατικά ενώ νομικά προβλεπόμενες δομές όπως η ανάδοχη οικογένεια δεν λειτουργεί ουσιαστικά ή υπολειτουργεί. Επίσης πολλές φορές οι υπάρχουσες δομές δεν επαρκούν ή είναι πολύ απομακρυσμένες από τα θύματα. Υποστήριξε ότι πρέπει αν αναπτυχθούν οι Σχολές Γονέων ώστε οι γονείς να εκπαιδεύονται, να ενημερώνονται και να έχουν υποστήριξη στο δύσκολο έργο της ανατροφής ενός παιδιού. Θα μπορούσαν μάλιστα να προετοιμάζονται οι έφηβοι σχετικά από το σχολείο για την ώρα που θα κληθούν να γίνουν γονείς. Τέλος τόνισε ότι είναι αναγκαία η ψυχολογική υποστήριξη των θυμάτων. Η κυρία Παπαγρηγορίου υποστήριξε ότι στην χώρα μας όντως υπάρχει νομικό πλαίσιο το οποίο όμως δεν εφαρμόζεται. Τόνισε ότι ο εγκλεισμός των νέων ή η απομάκρυνση από την οικογενειακή εστία πρέπει να είναι έσχατο μέσο. Τόνισε ότι τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από τη έκθεση στο δικαστήριο ως μάρτυρες, να λαμβάνεται μέριμνα για λήψη κατάθεση από κατάλληλα εξειδικευμένους επιστήμονες και πάντα με την διασφάλιση της κατάλληλης ψυχολογικής υποστήριξης. Ο χρόνος διερεύνησης υποθέσεων ενδοοικογενειακής βίας είναι πολύ μεγάλος λόγω της υποστελέχωσης των κοινωνικών υπηρεσιών ειδικά στην Περιφέρεια ενώ δεν υπάρχει ανεπτυγμένη καμία ουσιαστική δομή για την υποβοήθηση της καθημερινότητας στην οικογένεια. Τέλος τόνισε ότι με τα ζητήματα της νεανικής παραβατικότητας πολλές φορές ασχολούνται δικαστικοί χωρίς καμία σχετική ειδίκευση και τόνισε ότι πρέπει να οργανωθούν τα οικογενειακά δικαστήρια και να υπάρξουν δικαστές και εισαγγελείς ανηλίκων με κατάλληλη εξειδίκευση και με την υποστήριξη κατάλληλων επιστημονικών ομάδων.

Ο Πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου της Βουλής, Βασίλης Οικονόμου, συνόψισε την συνεδρίαση λέγοντας ότι πολύ σύντομα θα κατατεθεί έκθεση με όλα τα ζητήματα που έχει εξετάσει η Επιτροπή για την ενδοοικογενειακή βία και θα συνεχιστεί η εξέταση των ζητημάτων της νεανικής παραβατικότητας με την παρουσία και της Υπουργού Παιδείας και ολοκλήρωσε την συνεδρίαση με την ευχή στο νέο σχολείο που διαμορφώνεται να υπάρχει η πρόβλεψη για την αντιμετώπιση και τέτοιων ζητημάτων όπως είναι η ενδοοικογενειακή βία μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία.